Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz)

Op 1 januari 2020 is de Wet BPOZ vervangen door de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). Door een psychische stoornis kan iemand zichzelf of anderen ernstig nadeel toebrengen. In de Wet BOPZ stond een gedwongen opname centraal. De Wvggz maakt het mogelijk om verplichte zorg ambulant (vanuit de thuissituatie) uit te voeren. Gedwongen opname blijft bijvoorbeeld mogelijk als het in de eigen omgeving niet lukt of te onveilig is.

Het opleggen van een crisismaatregel is onderdeel van de Wvggz, om verplichte zorg te kunnen bieden als laatste redmiddel. Dit betekent dat vrijwillige zorg niet lukt en de situatie zo dringend is dat een zorgmachtiging niet kan worden afgewacht.

De burgemeester kan een crisismaatregel opleggen na advies van een onafhankelijk psychiater, zoals verwoord in de medische verklaring. Deze maatregel duurt maximaal drie dagen en kan daarna nog drie weken worden voortgezet door de rechter.

Een crisismaatregel kan leiden tot verplichte ambulante zorg of opname. Voorafgaand aan een crisismaatregel is gedurende maximaal 18 uur tijdelijk verplichte zorg toegestaan met een maximum van 12 uur nadat betrokkene door een psychiater onderzocht is.

De burgemeester kan ten aanzien van een persoon die zich in zijn gemeente bevindt een crisismaatregel nemen, indien:

1. er onmiddellijk dreigend ernstig nadeel is;
2. er een ernstig vermoeden bestaat dat het gedrag van een persoon als gevolg van een psychische stoornis dit dreigend ernstig nadeel veroorzaakt;
3. met de crisismaatregel het ernstig nadeel kan worden weggenomen;
4. de crisissituatie dermate ernstig is dat de procedure voor een zorgmachtiging niet kan worden afgewacht; en E er verzet is als bedoeld in artikel 1:4 tegen zorg.

Zorgmachtiging

Mogelijk stopt de verplichte zorg na de (verlengde) crisismaatregel. Maar misschien hebt u langer verplichte zorg nodig. Dan kan de rechter een aansluitende zorgmachtiging geven. Het kan ook zijn dat u een zorgmachtiging krijgt zonder eerst een crisismaatregel. Hierna leest u meer over de zorgmachtiging. Wanneer mag de rechter een zorgmachtiging aan u opleggen?

U veroorzaakt met uw gedrag ernstig nadeel en dat komt doordat u een psychische stoornis hebt en zich verzet tegen vrijwillige zorg en er zijn geen minder ingrijpende alternatieven voor de zorgmachtiging en de zorgmachtiging is een goede manier om het ernstig nadeel bij u weg te nemen.

Hoe beslist de rechter? Bij een zorgmachtiging gaat het niet om een crisissituatie waarin heel snel beslist moet worden. Een zorgmachtiging is ook veel langer geldig dan een crisismaatregel. Daarom komt er veel meer bij kijken voordat de rechter een zorgmachtiging afgeeft. Hoe krijgt de rechter een aanvraag voor een zorgmachtiging ?

De officier van justitie (OvJ) dient een verzoek in bij de rechter.  Het kan ook op aanvraag van de gemeente, na onderzoek door de gemeente van een melding van iemand uit uw omgeving die zich ernstig zorgen maakt. Bijvoorbeeld een hulpverlener of familielid.

Ook kan de OvJ een verzoek bij de rechter indienen zonder dat iemand hem dit gevraagd heeft. De OvJ doet eerst voorbereidend werk voordat deze naar de rechter gaat. De OvJ onderzoekt of verplichte zorg echt nodig is. De OvJ wijst daarom de geneesheerdirecteur aan om advies te geven en benodigde stukken aan te leveren. De OvJ zorgt ervoor dat u een gratis advocaat krijgt.

De rechter beslist pas na een hoorzitting. De rechter heeft alle stukken. De zorgverantwoordelijke is aanwezig bij de zitting. Tijdens die zitting kunt u uw verhaal vertellen samen met uw advocaat. De rechter geeft de zorgmachtiging als deze vindt dat aan alle voorwaarden van de wet is voldaan. In de schriftelijke beslissing van de rechter kunt u dit lezen en kunt uw zien welke verplichte zorgvormen zijn toegewezen.

Hoe lang is een zorgmachtiging van de rechter geldig?

• Een zorgmachtiging is maximaal zes maanden geldig;
• De rechter kan de zorgmachtiging verlengen;
• Eerst verlengingen met maximaal een jaar en daarna met maximaal twee jaar (als je vijf jaar non-stop verplichte zorg hebt gehad).

De Wvggz beschrijft welke vormen van verplichte zorg de rechter in de zorgmachtiging of een burgemeester in een crisismaatregel kan opnemen.

Ondergaan van medische behandeling

De patiënt kan verplicht worden om medische behandeling te ondergaan. Deze kan bestaan uit:

• Het toedienen van vocht, voeding en medicijnen.
• Medische controles of andere medische handelingen ter behandeling van zijn psychische stoornis.
• Een therapeutische behandeling.
• De behandeling van een lichamelijke aandoening die samenhangt met zijn psychische stoornis. Bijvoorbeeld: De patiënt weigert medicatie voor suikerziekte. Hij weigert dit, omdat hij door zijn psychose denkt dat hij die medicatie niet nodig heeft.

Beperking van vrijheid

De patiënt kan in zijn bewegingsvrijheid worden beperkt. Dit kan op een aantal manieren:

• Beperking in de bewegingsvrijheid om te gaan en staan waar hij wil binnen een gebouw, of door lichamelijke fixatie. Bijvoorbeeld: doordat de aanwezige hulpverleners de patiënt wel in de woonkamer, maar niet in de keuken toelaten of dat zij hem tijdelijk vastpakken en vasthouden.
• De patiënt kan in een speciaal ingerichte, afgesloten kamer worden geplaatst of in zijn kamer worden ingesloten.
• Er kan toezicht op de patiënt worden gehouden. Bijvoorbeeld: door middel van een camera.
• Onderzoek aan kleding of lichaam. De patiënt kan aan zijn lichaam worden onderzocht of aan de kleren die hij draagt. Hij mag niet in lichaamsholtes, zoals de mond, worden onderzocht.
• De woning of verblijfplaats van de patiënt kan worden onderzocht op de aanwezigheid van middelen die zijn gedrag beïnvloeden of gevaarlijke voorwerpen.
• Er kan worden gecontroleerd op de aanwezigheid van middelen die het gedrag beïnvloeden of andere gevaarlijke voorwerpen. Deze kunnen worden afgenomen. Bijvoorbeeld: alcohol of een mes.
• Beperking in de vrijheid om het leven in te richten. De patiënt moet iets verplicht bijwonen of juist laten. Bijvoorbeeld: telefoon, internet of bepaalde sociale media niet mogen gebruiken.
• Beperking van bezoek. 
• Opname in een accommodatie. De patiënt kan verplicht opgenomen worden in een instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Hij wordt dan naar een instelling gebracht. Het is mogelijk dat hij de instelling of de behandelafdeling dan niet meer zelfstandig mag verlaten.

Patiëntenvertrouwenspersoon (pvp)

De patientenvertrouwenspersoon kan u gratis hulp en advies geven van begin tot einde van de crisismaatregel en zorgmachtiging. Als u er met uw behandelaar niet uitkomt, kan de pvp zaken namens u aankaarten bij uw behandelaar. Ook kan de pvp u bijstaan bij klachten bij de klachtencommissie. De pvp is niet in dienst van de Instelling en kan dus volledig onafhankelijk werken. De pvp komt op voor uw belangen en staat altijd aan uw kant.

Familievertrouwenspersoon (fvp)

De familievertrouwenspersoon kan uw familie/naasten gratis hulp en advies geven. Ook kan de fvp bemiddelen in het contact met behandelaren en bijstand geven bij een klachtenprocedure. De fvp is niet in dienst van de instelling en kan dus volledig onafhankelijk werken. De fvp komt op voor de belangen van uw familie/naasten. Klachtrecht In de wet staan allerlei belangrijke beslissingen waarover u een klacht kunt indienen bij de klachtencommissie. Dat zijn beslissingen van de zorgverantwoordelijke of de geneesheer-directeur.

Hoe dat gaat leest u o.a. op de website van de klachtencommissie. Tegen beslissingen van de klachtencommissie kun u beroep instellen bij de rechtbank. U kunt geen klacht indienen over de beslissingen van de burgemeester of de rechter.

Als advocaat kan ik u adviseren als u het niet met een van de bovenstaande beslissingen eens bent.

Tegen het afgeven van een zorgmachtiging staat geen hoger beroep open. Indien daar gronden voor aanwezig zijn, kunt u wel in cassatie bij de Hoge Raad.

Voor een goede visuele uitleg over de Wvvggz, verwijs ik u naar dit korte animatiefilmpje.